Yuxu apnesi apne olaraq da bilinər. Yuxu zamanı tənəffüs duraklamalarından qaynaqlanan və yuxu nizamının pozulmasına səbəb olan əhəmiyyətli bir xəstəlik. Yuxu apnesi yuxuda hava axınının ən az 20 saniyə müddətində normal dəyərinin% 20inə və daha altına düşməsi ilə təyin oluna bilər. Yuxudakı tənəffüs dayanmalar nəticəsində qandakı oksigen miqdarı azalır və karbondioksid miqdarı artar.

Yuxu apnesi sinir sistemindəki bir problem və ya tənəffüs yollarındakı bir tıxanma səbəbiylə yuxu apnesi meydana gələ bilər. Bəzən də bu hər iki vəziyyət birlikdə olmaqdadır. Bu xəstəliyin qiymətləndirilməsində yalnız tənəffüsün dayanması apne deyil eyni zamanda tənəffüsün azalması hesaba qatılmaqdadır. Yüksək gurultulu xoruldama, yorğunluq, həddindən artıq əsəbilik, konsentrasiya pozuqluğu, səhər başağrısı kimi problemlər yuxu apnesinin nəticələri olaraq ortaya çıxa bilər. Xəstələrdə, xəstəliyin səviyyəsinə görə bu problemlərin biri, birdən çox ya da hamısı birdən görülə bilər.

Xəstəliyin Ciddiliyi

Çağımızın əhəmiyyətli narahatlıqlarından biri olaraq qəbul edilən yuxu apnesi, tədbir alınmadığı təqdirdə ölümlə nəticələnə. Xəstəliyin bu cür ciddi nəticələri olduğu cəmiyyət içində çox çox bilinməməkdədir. Bu xəstəliyə tutulan kəslərin böyük bir əksəriyyəti xəstəliyi farketmedikleri ya da əhəmiyyət vermədikləri üçün ümumiyyətlə həkimə gitmemektedir.

Tənəffüs dayanmaları (apne) və ya azalmalar (hipopne) gecə içində yüzlərlə dəfə tekrarlayabilmekte və bunların ancaq çox az bir qisimi xəstənin yaxınları tərəfindən müşahidə olunur. Bu səbəblərlə və doğuracağı nəticələr baxımından yuxu apnesi ekspertlər hiyləgər irəliləyən bir xəstəlik olaraq xarakterizə edilməkdədir.

Yuxu apnesi təcili müalicə tələb edən həyati bir xəstəlikdir. Zamanında müalicə edilə bilməzsə infarkt, iflic, iqtidarsızlıq (impotans), nizamsız ürək atışları kimi problemlərə gətirib çıxarar. Ayrıca qəzalara, iş verimsizliğine və ictimai problemlərə səbəb ola bilən gün içi həddindən artıq yuxu halına səbəb olur. Gündüz uykululuğun yol qəzalarına da gətirib çıxardığı edilən işlərlə göstərilmişdir.

Kimlərdə görüldüyü

Tibbən ciddi qəbul edilən yuxu apnesinin cəmiyyət içindəki məşhurluğu yüksəkdir. Yuxu apnesi hər nə qədər yetkinlərdə, kişilərdə, horlayanlarda, menopoza girmiş qadınlarda, yaşlılarda, və kilolularda daha tez görülməkdə isə də bu xəstəlik uşaqlarda, gənc qadınlarda və zəif insanlarda da təsbit edilir. Qısaca yuxu apnesi hər yaşda görülə bilən bir xəstəlikdir.

Qadınların ən az% 2ini və kişilərin% 4-ündə görülməkdədir. Bu rəqəmlər xəstəliyin ən az astma və şəkər xəstəliyi qədər məşhur olduğunu göstərməkdədir.

Uşaqlarda yuxu apnesi böyük bademciğe və genik ətinə bağlı olaraq müşahidə edilə bilər. Ayrıca; spirt və siqaret çəkənlərdə, səhv yuxu mövqesi, həddindən artıq kilolularda, alt çənəsi inkişaf geriliyi göstərənlərin, boyun yüksəkliyi qısa olanlarda, allergiya, anti histaminik, əzələ boşaldıcı və ya sakitləşdirici kimi dərman istifadə da yuxu apnesi görülmə riski yüksəkdir.

Zob, tiroid vəzinin böyüməsidir. Zob olan bir adamın tiroit hormonu səviyyəsi normal ola biləcəyi kimi, ehtiyacdan yüksək (hipertiroidzm) ya da az (hipotroidizm) nisbətdə tiroid hormonu istehsal edilə bilər.

Boynun alt qisimində (adem almazının altında) olan, kəpənək şəklindəki tiroid bezi normaldan çox böyüsə adam guatr xəstəliyi var deməkdir.Zob ümumiyyətlə ağrılı bir sağlamlıq problemi olmamaqla birlikdə, həddindən artıq böyüyən tiriod bezi udqunmağı çətinləşdirə və öskürəyə səbəb ola bilər. Bəzi xəstələrdə zob gündəlik həyatı təsir və tiroid bezindeki şişlik çöldən baxıldığında fərq edilməz.

Tiroid bezi çox çox böyüsə, boyunda meydana gələn şişlik bariz şəkildə zoba işarə edər. Ancaq bəzi vəziyyətlərdə zob əlamətləri yalnız baş ağrısı ya da səbəbsiz qaşıntı ola bilər. Hətta bəzi zob xəstələrində heç bir əlamət görülmemektedir.
Yenə də ən sıx görülən zob əlaməti tiroid bezinin şişmesidir. Vəzin böyüməsi səbəbiylə, boyun bölgəsində birdən meydana gələn şişlik və ya şişliklər meydana gələ bilər.Bu şişliklər dəri səthində diqqətə çarpandır və təraş olarkən, makiyaj edərkən fərq edə bilərsiniz. Şişin ölçüləri, kiçik bir şişlikten, boynun alt bölgəsinin tamamilə şişməsinə qədər değişebilmektedir.

Nadir hallarda, həddindən artıq şişən tiroid bezi nəfəs borusuna təzyiq edərək nəfəs alıb verməyi çətinləşdirə bilər. Oxşar təzyiq nəticəsində öskürək, xırıltılı nəfəs alıb vermə və udqunma çətinliyi meydana gələ bilər.Ancaq bu həddindən artıq vəziyyətlər əvvəlində, şişkinliyi fərq edərək bir mütəxəssisə getmə ehtiyacı eşidərsiniz və həkiminiz tiroid bezinin bu təhlükəli vəziyyətlərə gətirib çıxarmaması üçün lazım olan müdaxiləni edəcək.Yenə zob səbəbiylə həddindən artıq şişən tiroid bezi boyun bölgəsində olan damarlara təzyiq edə bilər və qan axışını azalda bilər. Bu vəziyyətdə oksigen azlığından ötəri baş gicəllənməsi yaşaya bilərsiniz.Digər İfadə olunar: Zobu digər əlamətləri arasında; ürək döyüntüsü, gözlərin şişməsi, titrəmə, ishal, mədə bulanması, qusma, tərləmə var.

Zob Diaqnozu Necə Olar?

Doktor fiziki müayinə əsnasında, barmaq uclarıyla boyun bölgəsini nəzarət edər. Bu müayinə zamanı şişən tiroit bezi müəyyən edilə bilər.
Elle hissedilemeyen zob üçün və tiroit hormonu istehsalının nə səviyyədə olduğunu müəyyən etmək üçün qan testi edilər.
Tiroid bezində meydana gələn şişlikte və ətrafında xərçəngli bir şiş olub olmadığının təyin üçün tiroit daraması və tiroidin ultrason filmi istifadə edilər.
Bu film və axtarışda nodüller olsa bu nodüllerde nümunə alınaraq (biyopsi) laboratoriya mühitində araşdırılar və tiroit xərçəngi axtarılar.

Zob Niyə Meydana gəlir?

Fərqli guatr növləri fərqli səbəblərlə meydana gələ bilməkdədir.

Sadə Guatr (Endemik): sadə guatr, hər hansı bir səbəbə bağlı olmadan ya da tiroid bezinin kafi miqdarda tiroid hormonu çıxara bilməməsi səbəbiylə görülə bilər. Tiroid bezi bədənin ehtiyac duyduğu hormonu çıxara bilmək üçün böyüməyə başlayır.
Sadə zob digər adıyla “endemik zob” qadınlarda, 40 yaş üzəri qadın və kişilərdə, ailəsində zob problemi olan insanlarda ən çox görülən zob növüdür.Bəzi dərmanların (litium və ya aminoglutethimide kimi) uzun davamlı istifadəsinin da zoba yol açdığı bilinməkdədir.

Toksik Nodüler Zob: Bu zobtüründe böyüyən tiroid bezi üzərində yumru nodüller görülər. Bu nodüller gərəyindən çox tiroid hormonu çıxarılmasına yol açar. Zobu ola biləcək səbəblərini bu şəkildə sıralaya bilərik;

Yod baxımından qeyri-kafi Bəslənmə: Zob, kafi miqdarda yod olmayan ərazilərdə daha tez görülməkdədir. Bəzi ölkələrdə yod əskikliyi guatr başlıca səbəbidir.

Dəniz və torpaqda olan və istehlak dəniz məhsulları, tərəvəz və süd məhsullarıyla alınan yod kiçildiyini tiroid vəzinin hormon istehsalı azalır.

1990-cı illərdə yod əskikliyini önləmək üçün ABŞ və İngiltərədə süfrə tuzlarına yod möhkəmlətməsi edilməyə başlanmışdır. Ancaq çox yod istehlak etmənin də zob riskini yüksəltdiyi unudulmamalıdır.

Yaş: 40 yaş üzəri yetkinlərdə zob riski artmaqdadır.

Cins: Qadınlar kişilərə görə zoba daha uyğundur.
İmmunitet sistemi: İmmunitet sistemi problemləri yaşayanlar və ya yaşamış olanların guatr riski daha yüksəkdir.

Hamiləlik və Menopoz: Hamiləlikdə və menopoz dövründə zob riski yüksəlməkdədir.

Bəzi dermanlar: Lityum, antiretrovirals, immünsüpresifler, amiodaron (ürək dərmanı) kimi dərmanlar zob riskini yüksəldir.

Radiasiya: Boyun və sinə bölgəsi radiasiyaya məruz qalan (məsələn radioterapiya səbəbiylə) kəslərdə zob daha sıx görülər.

Hipertiroid: Tiroid bezi həddindən artıq aktiv isə bez genişlənə.

Hipotiroid: Bədənin ehtiyac duyduğu tiroid hormonu kafi miqdarda üretilemiyorsa, tiroid bezi tələbə cavab verə bilmək üçün inkişaf edə bilər.

Siqaret: Edilən araşdırmalar siqaret istifadə edən və yod çatışmazlığı yaşayanların zob riskinin əhəmiyyətli nisbətdə artdığını ortaya qoymaqdadır.

Bəzi İnfeksiyalar: Bəzi parazit və bakteriyaların guatr meydana gəlmə riskini artırmaqdadır.

Bəzi yeməklər: Yer fındığı, soya paxlası, tofu və ispanaq kimi qidalar bəzi kəslərdə zob riskini yüksəldir.

Nə Qədər Yod istehlak edilməli?

Aşağıda, ABŞ Səhiyyə Nazirliyinin yaş aralıklarına görə istehlak edilməsini təklif etdiyi yod miqdarlarını tapa bilərsiniz.

0-6 Ay Arası: 110 mcg
7-12 Ay Arası: 130 mcg
1-8 yaş arası: 90 mcg
9-13 yaş arası: 120 mcg
14-18 Yaş Arası: 150 mcg
18 Yaş Üzəri: 150 mcg
Hamiləlik dövrü: 220 mcg
Əmizdirmə dövrü: 290 mcg
Yod Baxımından Zəngin Foods
Dəniz Məhsulları: Balıq, dəniz yosunu, krevet.

Süd Məhsulları: Süd, qatıq, pendir.

Meyvə və Tərəvəzlər: Meyvə və tərəvəzlərin nə qədər yod ehtiva etdiyi yetiştirildikleri torpaqdakı yod miqdarına bağlıdır.

Yodlu Duz: Marketlərdə yodlu duz tapa bilərsiniz.

Zob Müalicəsi Necə Olar?

Tiroid bezinin böyüklüyünə və tiroid hormonu səviyyəsinə görə fərqli müalicə üsulları tətbiq. Tiroid bezinin hormon müalicəsiylə kiçilməsi üçün bəzi dərmanlar var.

Yod çatışmazlığı səbəbiylə ibarət olan zob müalicəsində yod və kalium möhkəmlətməsi edilə bilər.

Tiroid bezinin kiçildilməsinə istiqamətli olaraq radioaktiv yod müalicəsi istifadə edilə bilər. Bu üsul tiroid bezinin həddindən artıq hormon çıxardığı hallarda seçilməkdədir.

Dərmanlarla küçültülemeyen tiroid bezi irəliləyən mərhələlərdə tiroidektomi adı verilən əməliyyatla çıxarıla bilər.

Xalq arasında gece yanığı olaraq bilinən Zona; Sinir Ucu İltahabıdır.

Zonaya səbəb olan suçiçeği xəstəliyi virusudur. Cinayət çiçəyi əksəriyyətlə uşaqlıq dövründə keçirilən və tənəffüs yoluyla bulaşan bir xəstəlikdir. Su çiçəyi və səhhəti düzəldikdən sonra xəstəliyə səbəb olan virus bədəndən tamamilə yox olmaz və bəzi sərhəd içində yerləşərək yatar vəziyyətdə qalar. Uzun illər boyunca heç bir problem yaratmaz. Ancaq bəzi kəslərdə Bədənin müqavimətinin azaldığı vəziyyətlərdə yatan bu virus oyanar. Yerləşdiyi sinirin içində çoxalar və sinir uclarına, sinirin dağıldığı dəri bölgəsinə gələrək ağrı və dəri döküntüsüyle seyr Zona xəstəliyini meydana gətirər.

Bədənin zəif düşməsinə gətirib çıxaran səbəblər; bəzi infeksiyalar, yorğunluq, yuxusuzluq, rejimsiz bəslənmə, həddindən artıq kilo itkisi, stress, alınan bəzi dərmanlar, xərçəng kimi xəstəliklər sıralana bilər. Zona uşaqlar da daxil olmaq üzrə hər yaşda görülər. Ancaq 50 yaşın üzərində, yaşlılarda, başqa xəstəliyi olanlarda daha ağır seyr edər. Zona ağrı və dəri döküntüsüyle seyr edən bir xəstəlikdir. Bu iki əlamət də bütün bədəndə deyil yalnız sinirin olduğu sahədə görülər.

Zona da üz, saçlı dəri, gövdə, qol və qıçlar kimi bədənin hər hansı bir bölgəsində sinirlər tutula bilər. Bununla birlikdə ən sıx tutulan bölgə sinə bölgəsidir. Ağrı və səfeh bədənin sağ ya da sol olmaq üzrə bir yarısında bir qurşaq tərzində yerləşər. Ağrı, dəri döküntüsünden əvvəl ortaya çıxa bilər. Xəstələr ağrını yanma, döyünmə, batma, bıçaq batması, tingling, uyğunlaşma şəklində hiss edər. Ağrının ardından dəridə bir qızartı və üzərində yerləşmiş su dolu qabarcıqlar ortaya çıxar. 3-4 həftə içində bunlar quruyar və kabuklanarak yaxşılaşar. Ağrı bu dövrdə davam edər və döküntünün iyileşmesiyle itər. Ancaq bəzən, xüsusilə də yaşlı insanlarda ağrı döküntünün yaxşılaşmasını sonra da davam edər.

Zona müalicəsində istirahət əhəmiyyətlidir. Dəri töküntüsü üçün yaş dressings və quruducu ointments faydalıdır. Vitaminlər, ağrı kəsicilər və virusun çoxalmasının dayandıran bəzi dərmanlar da müalicədə istifadə edilməkdədir. Ağrının inadçı olduğu hadisələrdə antidepresanlar, sinir Yolu kimi üsullardan istifadə edə bilər.

Faktoru varicella zoster virusu olan bir infeksiya xəstəliyidir. Virusun, onurğa iliyi arxa köklərinə yerləşdiyi və bir səbəblə aktiv hala keçərək, əlamətləri ortaya çıxardığı qəbul edilməkdədir. Virus illər ərzində heç bir əlamət ortaya çıxarmadan səssizcə qala bilər.

Meydana gələn şikayətlər, hansı sinirin kökünün təsirləndiyini bağlıdır. Təsirlənən sinirin yayıldığı bölgədə bəzən qaşınma ilə başlayan və yüngül ağrı edən bəzən də çox şiddətli ağrı meydana gətirən (kozalji tipində yanıcı ağrılar) qabarcıqlar görülür. Bu qabarcıqlar ümumiyyətlə kiçik qruplar halında (3-5 dənə bir arada) tapılar. Bəzən çox sayda bubble olarkən, bəzən də az sayda bubble tapılar. Ən tez olaraq qabırğalar arası sinirlər tutulur.

Qabarcıqlar bədənin bir yarısında qalar, orta xətti keçməz. Ümumiyyətlə 1-3 həftədə qabarcıqlar itər, ancaq qabarcıqların yerində yüngül tünd rəngli ləkələr qalır. Bu ləkələrə basdırınca, bir neçə dəqiqə davam edən şiddətli ağrılar meydana gəlir. Bu ağrılar aylarla və ya illərlə davam edə bilər (bu vəziyyətə post-Herpetik nevralji adı verilir). Əgər baş sinirlərini bəziləri tutulsa müvəqqəti üz iflici, qulaq problemləri, göz problemləri görülə bilər.

Lenfoma xəstələrində bütün bədəni tutan məşhur zona görülə bilər. Qabarcıqların üzərinə talk pudrası və pomat (oxyde zinc) sürülərək ağrı və qaşınma azaldıla bilər. Bunlar həmçinin qabarcıqların ətrafında meydana gələ biləcək digər infeksiyaları qarşısını alır. B vitamini faydalı ola bilər. Ağrı çox şiddətli deyilsə aspirin, parasetamol kimi ağrı kəsicilər kafi ola bilər, ancaq çox şiddətli ağrılarda inyeksiya növü ağrı kəsicilər tələb olunur. Ağır xəstələrdə kortikosteroid verilməlidir, bununla birlikdə antibiotik də istifadə edilməlidir. Kozalji tipində yanıcı ağrısı olanlarda sinirləri bloka edici dərmanlar verilir, bu cür dərmanların ürək xəstəliyi olanlarda istifadə edilməməsi lazım ola bilər, xüsusilə tac ürək çatmazlığı olanlarda istifadə edilməməlidir. Ağır xəstələrdə və qabarcıqların və ağrıların məşhur olduğu vəziyyətlərdə antiviral (viruslara qarşı təsirli) dərmanlar istifadə oluna bilər. Post-Herpetik nevralji dövründə; ümumiyyətlə, yuxarıda sayılan dərmanlar faydalı olmaz. Ümumiyyətlə antidepresan kimi psixiatrik dərmanlar istifadə edilir.