Ana səhifə » Blog » Vitrektomiya Nədir?

Vitrektomiya Nədir?

Vitreus, göz kürəsinin daxili hissəsini dolduran, jel konsistensiyasında şəffaf bir toxumadır. Göz həcminin təxminən üçdə ikisini qablar və gözün anatomik şəklinin yaranmasına kömək edir. Gözün xüsusilə arxa seqmentinin xəstəliklərində vitrektomi əməliyyatı, yəni vitreus gelinin cərrahi yolla boşaldılması gerekebilmektedir. Vitrektomi sonrası vitreus gelinin yeri Humor Aköz adı verilən göziçi salgısal mayesi doldurur.

Vitrektomiya və ya digər adı ilə Pars Plana Vitrektomi (PPV), 0.5-1 mm dən daha incə diametrli kəsici və əmici bir alətlə gözün içərisinə girilərək, gözün arxa hissəsində geniş sahədəki boşluğu dolduran şəffaf geli, yəni vitreusu olduğu yerdən ayırıb qismən və ya tamamilə boşaldılması əməliyyatıdır. Vitreusun boşaldılması, Vitreoretinal cərraha retinaya və onda yaranan patoloji çatma imkanı verir.

Vitrektomiya Əməliyyatının Məqsədı Nədir?

Bu əməliyyatlarda göz içi mayesi (vitreus) içindəki qanamaların, çekinti edən bantlar, göz içi xarici cisim və ya infeksiya varsa onun təmizlənməsi və retinanın (gözün sinir şəbəkəsi təbəqəsi) təkrar köhnə anatomik quruluşuna qovuşması hədəflənər. Qanamalar, iltihab hüceyrələri, xarici cisimlər və çapıq toxumaları görünüşün qəbul edildiyi retinaya çatmasına mane olaraq görmə funksiyasını bozuyorsa, vitrektomi ilə bunun düzəldilməsi lazımdır. Vitrektomi ilə lazımlı olan xəstəliklər müalicə edilməzsə korluq və gözün tamamilə itkisi söz mövzusu ola bilər. Məsələn retina yırtığı, dəstə, göz içi infeksiyası və xarici cisimlərin olan bir xəstə müalicə edilməzsə gözdə zaman içində işıq hissi itkisi və ftiziz (gözün kiçilib sönməsi) qaçılmaz ola bilər. Əməliyyatın öndər məqsədi bu kimi vəziyyətləri qarşısını almaqdır. Ümumiyyətlə, ilk vitrektomi əməliyyatında anatomik və vizual müvəffəqiyyətə çatmaq planlanır; bəzən, bunu bacarmaq üçün təkrarlayan əməliyyatlar gerekebilmektedir.

Vitrektomiya Hansı göz xəstəliklərində tətbiq edilir? 

Vitrektomiya tətbiqinin bir çox səbəbi vardır.
Ən əhəmiyyətli göstəricilər:
– Diyabetik göz xəstəlikləri (Şəkər xəstələrində görülən irəli patologiyalar)
– Vitreus qanaması (göz içi qanama)
– Makula dəliyi (görmə mərkəzində dəlik)
– Makular Pucker (görmə mərkəzində qırışları)
– Retina dəstə və cırıqlar (gözün sinir şəbəkəsi təbəqəsinin qopması) – Preretinal membranlar (sinir şəbəkəsində yaranan oxları) – ROP (erkən doğuma bağlı olaraq uzun müddət oksigen çadırında qalan körpələrdə görülə bilən vaxtından retinopatisinde)
– Katarakt cərrahiyyəsi sonrası göz içində lens qalığı fəsadları – Endoftalmi (Katarakt və digər göz əməliyyatları sonrası göz içi infeksiyalar)
– Göz xəsarət müalicəsi və göz içi xarici cisim çıxardılması

Vitrektomiya Necə  edilər?

Vitrektomi əməliyyatı lokal ya da ümumi anestezi altında edilə bilər.
Gözün öndən baxıldığında rəngli görünən (iristen gələn (göz rəngini verən iris təbəqəsi önündəki) yumru, şəffaf saat şüşəsi kimi görünən aladuran kornea deyilən sahənin xaricindəki ağ hissəsindəki skleraya mikro kesiyle 3 daxil edilərək (ümumiyyətlə Pars Plana deyilən rəngli hissəyə yaxın sahədən) əməliyyat həyata keçirilir. Giriş biri göziçi təzyiqini təşkil məqsədli maye vermək üçün, digər girişlər də görünüş məqsədli işıq qaynağı üçün və vitrektör (kəsici və əmici alət) alətinin girməsi üçün istifadə edilər.
Vitrektomiya əməliyyatları bu məqsədlə inkişaf etdirilmiş irəli texnologiya məhsulu vitrektomi cihazı köməyiylə əməliyyat mikroskopu altında yatan xəstənin göz içini görə bilmək üçün kontakt linza və ya nonkontakt göstərmə sistemləri, laser cihazı (retina yırtığını yapışdırmaq üçün) istifadə edilir. Gözünüzdəki xəstəliyin tipinə ya da ciddiliyinə görə gözün içinə maye yerinə hava, qaz, silikon kimi tampon maddələr verilməsi lazım ola bilər. Hava və ya silikon, əməliyyat sonrası Gözünüzdəki xəstəliyin müalicəsini, göz içində qaldığı müddətcə davam etdirər. Bu maddələr içində silikonun təkrar geri alınması söz mövzusu ola bilər. Digərləri, yəni hava və qaz özbaşlarına əmilər. Ancaq, bu dövrdə göziçindeki hava / qaz (1 həftə qədər) (qazlar üçün 2 ay qədər) xəstənin görməsi azaldır; silikon yağı istifadə isə ilk gündən etibarən görməyə başlamaqla birlikdə gözün daha az görmesi- silikon yağı alınana dek- söz mövzusudur. Son illərdə trans konjonktival (ümumiyyətlə tikiş tətbiq olunmadan əməliyyatın bitirilebildiği) vitrektomiya sistemləri istifadə edilməyə başlanmış olub, çox kiçik girişlerle ən az yan təsir meydana gətirərək tikişsiz əməliyyatlar aparılır.

Vitroktemiya əməliyyatında problemlər nələrdir?

Göz içinə hava / gaz verilənlərdə günlərlə (3 gün-3 həftə) üzüstə yatma zəruriliyi gətirilə bilər. Göziçi təzyiqi əməliyyat sonrası erkən dövrdə yüksələrək tam bir korluğa vara biləcək şəkildə retinanın bəsləyici damarını tıxaya bilər. Əməliyyatın sıx görülən yan təsirləri katarakt inkişafını sürətləndirməsi, yenidən qanamanın inkişaf edə bilməsi, retinanın (şəbəkə təbəqə) yerindən ayrılmasıdır. Bu kimi vəziyyətlərdə yenidən cərrahı gərəyə bilər.

Əməliyyat sonrası görmə yaxşılaşması nə vaxt təmin edilər?

Göz həkimləri tərəfindən, əməliyyat sonrası görmə təxmini etmənin ən çətin olduğu əməliyyat vitrektomi əməliyyatıdır. Vitreus və retinanı təsir edən sistemik (şəkər və hipertansiyon kimi) ya da hər hansı bir göz xəstəliyi varsa, dərman və ya lazer kimi müxtəlif müalicə edilər, ancaq xəstəlik irəliləməsi qaldırılmasa xəstələrə vitrektomi əməliyyatı tətbiq olunmaqdadır. Təəssüf ki, bu ankı tibb elminin çatdığı texnologiya ilə süni göz içi retina üretilmemiştir. Nəticə olaraq əməliyyat zamanı zədələnmiş, daha əvvəl lazer, iynələr edilmiş və ya travma almış retina toxuması təmir edilməyə çalışılar. Yəni aydın olacağı üzrə vitrektomi əməliyyatı ilə toxuma dəyişikliyi deyil, toxuma təmiri aparılır. Əməliyyatın anatomik müvəffəqiyyəti, təyin olunan bu hədəflərə çatmaqdır, funksional müvəffəqiyyətə, yəni sinir toxuması olan və yenilenmeyen retinada (şəbəkə təbəqə) əldə edilə biləcək görmə səviyyəsi ancaq əməliyyatdan müəyyən bir müddət sonra təyin oluna bilər. Əlbəttə bu nəticələr görməyi təmin edən həssas strukturlarının əməliyyat əvvəlində nə qədər təsirlənmiş olduğu ilə də əlaqədardır. Daha əvvəlki ziyan az isə əməliyyat sonrası görmə artımı çox, təsirlənmə çox isə görmə səviyyəsində artım az olur.

Əməliyyatdan sonra göz ilk idarəyə qədər əks söylenmediği müddətcə bağlı qalmalı. (Eczaneden təmiz bağlama pambıq və lentlər alıb gündəlik olaraq dəyişdirə)
Gözə bir həftə müddətlə su değmemeli (əksinə söylenmedikçe); baş arxadan yuyulmalı və gövdə ayrı olaraq yuyulmalı ki gözə su qaçmasın. Islak pambıqla göz ətraflı təmizlənməlidir. Bir həftəni tamamladıqdan sonra göz bağlı olaraq və ovalamadan duş alına bilər.
Göz təmiz olmayan dəsmal, kağız dəsmal vs. ilə silinmemeli.
Gözə təzyiq uygulanmamalı.

Taburcu olarkən mütləq həkimdən hansı dərmanları istifadə etmə lazım olduğunu, damla verilmişsə gündə neçə dəfə və nə qədər müddət ilə damlatılması lazım olduğu məlumat əldə etməlidir.
Taburcu sonrasında gözdə bir miqdar batma və ağrı (ağrı kəsicidir cavab verən) normal habul edilə bilər.
Göz içinə bir maddə verilib verilmədiyini (Hava, Qaz; Silikon kimi) mütləq həkimdən məlumat əldə etməlidir. Əməliyyatdan sonra baş mövqeyi əhəmiyyətli olub həkimdən necə yatmaq lazım olduğunu və nə qədər müddət ilə belə yatma lazım olduğunu soruşaraq öyrənməli və deyilən mövqedə kalınmalıdır.

Göz içinə vitrektomi əməliyyatında qaz verilmişsə gözün qarşısında qara bir qaraltı hiss normaldır. Göz içi qazın növünə görə 2-6 həftə qədər gözdə qalar və bu müddət içində görməyi maneə törətməsi normaldır. Qaz verilən xəstələrin təyyarə ilə səyahət etməsi qadağandır! Qaz tamamilə çekilinceye qədər digər səyahət vasitələri seçilməlidir; bu dövr verilən qazın xüsusiyyətinə görə əməliyyatdan sonrakı 2 həftə-2 ay arasında davam edə bilər. Hər hansı bir səbəbdən ümumi anestezi alma lazım olsa (təcili vəziyyətlərdə) mütləq anesteziya həkiminə gözdə qaz olduğu məlumatı verilməli və ona görə uyğun anestetik maddə seçimi təmin edilməlidir. Qaz çəkildikdən sonra retina dəstə və ya qanamanın təkrar etmə riski azda olsa vardır. Bu səbəblə control müayinələrini kısatmamak olmalıdır.

Göziçine silikon yağı verilmişsə ümumiyyətlə 3-6 ay müddətlə gözdə buraxılar və sonrasında alınması üçün yeni bir əməliyyat edilir. Silikon bir müddət sonra pozularaq gözə zərər vermə ehtimalı (gözün kızrması, göz təzyiqi artması və s) olduğundan mütləq müəyyən aralıqlarla idarəsi tələb olunur. Silikon alınması sonrası retina dekolmanının təkrarlanma etmə riski olduğu da unudulmamalıdır.
Əməliyyatlı gözdə yeni başlayan ya da gedərək artan ağrı (ağrı kəsicidir cavab verməyən), gedərək artan qızartı, görmə səviyyəsində ani yada gedərək kötüleşme şikayətləriniz olursa ən qısa müddətdə əməliyyatı edən həkim, çata bilmədiyiniz təqdirdə isə yaxınınızdakı bir göz həkimi tərəfindən dəyərləndirilməsi lazımdır.