Makat ziyil (anal kondilom ) nədir?

Makat ziyil ; anal kondilom və ya kondiloma akuminata , Makati ətrafını və içini təsir edən bir vəziyyətdir, eyni zamanda cinsi orqanların ətrafını da təsir edə bilər. Toplu iynə başı kimi nöqtələr halında meydana çıxar . Sıxlıqla makatta ağrı və ya narahatlıq yarada , bu səbəblə xəstə problemin fərqində belə olmaya bilər.

Makat siğilinin (anal kondilom ) əhəmiyyəti nədir?

Makat ziyil , cinsi təmasla və” HPV ” olaraq adlandırılan ” human papiloma virusu ” ilə bulaşar. Bu səbəblə cinsi təmasla bulaşan xəstəliklər içində təsnif edilir. Normal cinsi təmasla da makat bölgəsinə bulaşa bilər. Ancaq , makat yolu ilə cinsi təmasda rast gəlinmə ehtimalının çox artdığı məlumdur. Xəstələrin təxminən % 46’sının homoseksual ( homoseksual ) kişilər olduğu müşahidə edilməkdədir. Bilinən 130un üzərində HPV tipi mövcuddur. Makat bölgəsinə aid HPV və ya” human papilloma virus ” HPV -6, HPV -11, HPV – 16 və ya HPV -18 olaraq adlandırılan viruslarla bulaşar. Bu viruslardan HPV -16 və HPV – 18in kanserleşme riski ehtiva ( onkojen virus) və makat xərçənginə səbəb olduğu bilinməkdədir. Ümumiyyətlə isə HPV -16, HPV -18, HPV -31 , HPV -33 , HPV -35, HPV -39 , HPV – 45, HPV -51, HPV -52 , HPV -56 , HPV -58 və HPV -59 olmaq üzrə cəmi 12 ədəd HPV tipləri onkojen və ya bir kanserogen viruslar olaraq bilinməkdə və cinsi orqan xərçəngləri ( penis, vajina ) və rəhm ağızı xərçənginə səbəb olmaqdadırlar. Rəhm ağızı xərçənglərinin 99%-i və makat xərçənglərinin % 88’i HPV ilə əlaqəli olduğu irəli sürülməkdədir.

HPV infeksiyası nə sıxlıqda görülər ?

Dünya Sağlamlıq Təşkilatı ( WHO ) və Pagliusi tərəfindən 2010 -ci ildə nəşr olunan işdə , dünya daxilində 630 milyon HPV infeksiyalı adam olduğu və HPV sıxlığının ümumi əhalidə % 9-13 arasında dəyişdiyi bildirilmişdir. HPV infeksiyaları , cinsi təmasla bulaşan xəstəliklər içində ən məşhur olanlarıdır .

HPV infeksiyası ilə HİV əlaqəsi varmı?

Palefsky və arx. işində, makat yerleşimli HPV infeksiyası olan kəslərdə % 73 nisbətində AİDS xəstəliyi faktoru olan HIV (Human Immune Deficiency Virus – AİDS ) mövcud ( müsbətliyi ) olduğu təyin olunmuşdur.

HPV infeksiyasından qorunmada peyvənd əhəmiyyətli ola bilərmi ?

Borget və arx. HPV infeksiyaları nəticəsində inkişaf edən xərçənglərin , Fransaya illik xərcinin 240 milyon avro olduğunu müəyyənləşdirmişlər. Xoy və arx. isə ABŞ-da ziyil illik xərcini qadınlarda 104 milyon dollar və kişilərdə isə 119 milyon dollar olaraq müəyyənləşdirmişlər. İlk olaraq 2006-ci ildə qadınlara istiqamətli və 2009-ci ildə isə kişilərə istiqamətli HPV peyvəndi çıxarılmışdır və hələ də bazarda iki ayrı tipdə HPV peyvəndi var. Bivalan peyvənd HPV -16 və HPV – 18-ə qarşı qoruma batırmaqda və kuadrivalan peyvənd isə HPV -6, HPV -11, HPV -16 və HPV – 18-ə qarşı qoruma təmin etməkdədir . Başlanğıcda HPV peyvəndinin yalnız qadınlarda istifadəsi onaylanırken , indiki vaxtda kişilər üçün kuadrivalan peyvənd , ABŞ və Avstraliyada təsdiqlənməkdə . Giuliano və arx. 2011-ci ilə aid və 16-26 yaş qrupundakı 4,000 kişi üzərində reallaşdırılan işində, HPV infeksiyasına qarşı kuadrivalan HPV peyvəndinin yalnız qadınlar ilə cinsi əlaqəyə girən ( heteroseksual ) kişilərdə % 92.4 və homoseksual kişilərdə % 79 nisbətində qoruma təmin etdiyini təyin etmişlər. Brisson və arx. isə 12 yaşın üzərindəki bütün kişi və qızların aşılanması vəziyyətində , HPV infeksiyasının , qadınlarda 16% və kişilərdə % 23 nisbətində azaldıla vurğulamışlar. Bonanni və arx. Avropa Birliyi çərçivəsində, məktəblərdəki gənc qadınların yalnız % 13ündə HPV peyvəndinin tətbiq vurğulamışlar. Marty və arx. isə Avropa Birliyində 12 yaşın üzərindəki bütün kişi və qızların aşılanması vəziyyətində , HPV infeksiyasına bağlı xərçəng % 40 , makat və cinsi bölgə siğillerinde % 58 nisbətində azalma görüləcəyi qənaətinə gəlmişlər. HPVin bədəndə təyin olunmasından sonra peyvənd edilməsinin bir faydası yoxdur .

Amerikan cinsi təmasla bulaşan xəstəliklər mərkəzinin təyin risk meyarları

• yaş
• gəlir səviyyəsi
• iş vəziyyəti
• Ailə vəziyyət
• Cinsi partner sayı ( son 3 aydakı )
• Cinsi şəxsiyyət ( eşcinsel əlaqə varlığı )
• Spirt, tütün və narkotik istifadəsi ( son 3 aydakı )
• Cinsi keçmiş (cinsi təmasla bulaşan xəstəlik varlığı )
• Seksual risk profili ( son 3 aydakı )
• HPV məlumatlılığı
• HPV məlumatı
• HPV peyvəndi haqqında məlumat sahibi olmaq

Makat ziyil (anal kondilom ) harada yer alır?

Schlappner və Shaffer’in işində makat ziyil (anal kondilom ) varlıqlarının dağılımı bu şəkildədir .

• % 84 makat dərisində və makat kanalı içində
• 10% yalnız makat kanalı içində
• 6% isə yalnız makat dərisində
• Makat siğilinin (anal kondilom ) əlamətləri nələrdir?
• Makatta şişlik : gül kələm şəklində olar
• makatta qaşıntı
• Arxada qanama
• Arxada sümüksü ( mukuslu ) axıntı
• Makatta yaşlıq hissi
• Makat ziyil (anal kondilom ) differensial diaqnostikasında hansı xəstəliklər yer alır ?
• Makat çatlağı (anal fissür )
• Hemoroid ( basil )
• Proktit ( klamidya, gonokok – bel soyuqluğu , sifiliz – sifilis)
• Makat xərçəngi (anus xərçəngi)
• Makatta Paget xəstəliyi
• Makat ziyil (anal kondilom ) diaqnozu necə qoyular?
• makat müayinəsi
• nəcis mədəniyyəti
• boğaz mədəniyyəti
• Arxada sürüntü mədəniyyəti
• Sidik yolundan ( üretra ) alınan sürüntü mədəniyyəti (bel soyuqluğu – gonora axtarılar )
• Nəcisdə parazit tədqiqi

Anoskopi : şübhəli olan faktlarda ” HRA ” və ya” high resolution anoscopy ” olaraq adlandırılan yüksək keyfiyyətli anoskopi tədqiqi seçilər. Metodun təməli, makat kanalı içindəki şübhəli hissənin 5% sirkə turşusu və ya Lugol növündəki boyalar ilə boyandıqdan sonra daha detallı olaraq araşdırılması əsasına söykənər.

• Rektoskopi
• Sigmoidoskopi
• Qanda sifilis ( sifiliz tədqiqi , VDRL )
• Hepatit B tədqiqi
• Hepatit C tədqiqi
• HİV (Human Immune Deficiency Virus – AİDS ) tədqiqi

Makat Ziyillerinin (anal kondilom ) mütləq müalicə edilməsi lazımdır mi ?

Makat Ziyilleri(anal kondilom ) öz halında buraxılsa mütləq böyüyər, çoxalar və makat xərçənginə çevrilmə riski daşıyırlar . Bu səbəblə müalicə edilməsi lazımlıdır və müalicə edilmədiyi təqdirdə :

• 1. Xəstəlik, cinsi təmasla partnere keçər.
• 2. Xəstəlik hamilələrdə körpəyə bulaşa bilər.
• 3. Makatta skuamöz ( epidermoid ) inkişafına gətirib çıxarar.

Makat ziyil (anal kondilom ) necə müalicə edilər?

1. Ziyil yaxan dərmanlar

Podofilin :% 5’de 50-ə qədər sıxlıqda istifadə edilər. Advantage : tətbiqin asan olması , anestezi gerektirmemesi və ucuz olmasıdır. İşin mənfi tərəfi odur : Dəridə yanıqlara gətirib çıxarması , tez həkim kontrolu tələb və % 30-65 nisbətində təkrarlanma görülməsidir .

Bikloroasetik turşu : Advantage : tətbiqin asan olması , anestezi gerektirmemesi , ucuz olması və makat kanalı içinə uygulanabilmesidir . İşin mənfi tərəfi odur : Dəridə yanıqlara gətirib çıxarması , tez həkim kontrolu vacib bilməsidir və % 25-35 nisbətində təkrarlanma görülər.

Trikloroasetik turşu :% 10-35 nisbətində təkrarlanma görülər.

• 1.Azot turşusu
• 2. Imiquimod ( Aldara ®) : Advantage : xəstə öz-özünə uygulayabilmesi və tez həkim nəzarəti gerektirmemesidir . İşin mənfi tərəfi odur : Dəridə yüngül yanıqlara gətirib çıxarması və bahalı olmasıdır ,% 10-30 nisbətində təkrarlanma görülər.
• 3. Koterizasyon ( elektrik cərəyanı ilə yandırma ): Advantage : tək seansda edilə və makat kanalı içinə uygulanabilmesidir . İşin mənfi tərəfi odur : anesteziya tələb və ağrılı olmasıdır ,% 3-9 nisbətində təkrarlanma görülər.
• 4. Cidofovir :% 40-70 nisbətində təkrarlanma görülər.
• 5. Kriyoterapi ( dondurm)
• a ): maye hava və ya maye azot ilə tətbiq edilir. Advantage : tək seansda edilə və makat kanalı içinə uygulanabilmesidir . İşin mənfi tərəfi odur : anestezi gerektirebilmesi və cihazın bahalı olmasıdır ,% 24-37 nisbətində təkrarlanma görülər.
• 6. Cərrahı eksizyon : Advantage : parçanın tam olaraq çıxardılması İşin mənfi tərəfi odur : anesteziya tələb və ağrılı olmasıdır ,% 9-42 nisbətində təkrarlanma görülər.
• 7. Infrared müalicəsi: lokal anestezi ilə asanlıqla müayinəxana şərtlərində ağrısız olaraq edilə və xəstə dərhal işinə geri dönebilmektedir . Bu texnikada % 7-20 nisbətində təkrarlanma görülər.
• 8. Lazer müalicəsi: CO2 lazer istifadə edilər. Advantage : məşhur ziyil təsirli olması, hamilələrdə tətbiq oluna və təkrarlanma nisbətinin aşağı olmasıdır. İşin mənfi tərəfi odur : anestezi gerektirebilmesi və cihazın bahalı olmasıdır ,% 3-14 nisbətində təkrarlanma görülər.
• 9. Interferon : Advantage : təkrarlanma edən xəstəlikdə istifadə . İşin mənfi tərəfi odur : müalicənin 2-3 ay davam etməsi , bahalı olması və tətbiqin narahatlıq verməsidir ,% 25 nisbətində təkrarlanma görülər.
• 10. 5 – Florourasil : Müvəffəqiyyət nisbəti% 52 ətrafındadır ,% 13 nisbətində təkrarlanma görülər

Makat Ziyilleri (anal kondilom ) müalicəsi sonrasında xəstəxana yatış lazımdırmı?

Makat Ziyilleri (anal kondilom ) müalicəsində çox vaxt xəstəxana yatış lazım deyil və ayaqdan müalicə ilə yaxşılaşar və xəstələr qısa müddətdə işlərinə geri dönə bilərlər.

Makat ziyil (anal kondilom ) müalicə sonrasında təkrarlayar mı ?

Makat kondilomu (anal kondilom ) müalicəsi sonrasında təkrarlaya , çünki virus toxumalarda aylarla canlı olaraq qala bilər. Müalicə son kondilom yaxşılaşana qədər davam etdirilər və aylarla davam edə bilər. Təkrarlamağı önləmək üçün cinsi təmasdan uzaq dayanmaq, prezervativ istifadə , fərqli kəslərlə cinsi təmasdan qaçınmaq və cinsi partnyoru də müalicə etmək faydalı olacaq.