Makat ziyil (anal kondilom ) nədir?
Makat ziyil ; anal kondilom və ya kondiloma akuminata , Makati ətrafını və içini təsir edən bir vəziyyətdir, eyni zamanda cinsi orqanların ətrafını da təsir edə bilər. Toplu iynə başı kimi nöqtələr halında meydana çıxar . Sıxlıqla makatta ağrı və ya narahatlıq yarada , bu səbəblə xəstə problemin fərqində belə olmaya bilər.
Makat siğilinin (anal kondilom ) əhəmiyyəti nədir?
Makat ziyil , cinsi təmasla və\’\’ HPV \’\’ olaraq adlandırılan \’\’ human papiloma virusu \’\’ ilə bulaşar. Bu səbəblə cinsi təmasla bulaşan xəstəliklər içində təsnif edilir. Normal cinsi təmasla da makat bölgəsinə bulaşa bilər. Ancaq , makat yolu ilə cinsi təmasda rast gəlinmə ehtimalının çox artdığı məlumdur. Xəstələrin təxminən % 46\’sının homoseksual ( homoseksual ) kişilər olduğu müşahidə edilməkdədir. Bilinən 130un üzərində HPV tipi mövcuddur. Makat bölgəsinə aid HPV və ya\’\’ human papilloma virus \’\’ HPV -6, HPV -11, HPV – 16 və ya HPV -18 olaraq adlandırılan viruslarla bulaşar. Bu viruslardan HPV -16 və HPV – 18in kanserleşme riski ehtiva ( onkojen virus) və makat xərçənginə səbəb olduğu bilinməkdədir. Ümumiyyətlə isə HPV -16, HPV -18, HPV -31 , HPV -33 , HPV -35, HPV -39 , HPV – 45, HPV -51, HPV -52 , HPV -56 , HPV -58 və HPV -59 olmaq üzrə cəmi 12 ədəd HPV tipləri onkojen və ya bir kanserogen viruslar olaraq bilinməkdə və cinsi orqan xərçəngləri ( penis, vajina ) və rəhm ağızı xərçənginə səbəb olmaqdadırlar. Rəhm ağızı xərçənglərinin 99%-i və makat xərçənglərinin % 88\’i HPV ilə əlaqəli olduğu irəli sürülməkdədir.
HPV infeksiyası nə sıxlıqda görülər ?
Dünya Sağlamlıq Təşkilatı ( WHO ) və Pagliusi tərəfindən 2010 -ci ildə nəşr olunan işdə , dünya daxilində 630 milyon HPV infeksiyalı adam olduğu və HPV sıxlığının ümumi əhalidə % 9-13 arasında dəyişdiyi bildirilmişdir. HPV infeksiyaları , cinsi təmasla bulaşan xəstəliklər içində ən məşhur olanlarıdır .
HPV infeksiyası ilə HİV əlaqəsi varmı?
Palefsky və arx. işində, makat yerleşimli HPV infeksiyası olan kəslərdə % 73 nisbətində AİDS xəstəliyi faktoru olan HIV (Human Immune Deficiency Virus – AİDS ) mövcud ( müsbətliyi ) olduğu təyin olunmuşdur.
HPV infeksiyasından qorunmada peyvənd əhəmiyyətli ola bilərmi ?
Borget və arx. HPV infeksiyaları nəticəsində inkişaf edən xərçənglərin , Fransaya illik xərcinin 240 milyon avro olduğunu müəyyənləşdirmişlər. Xoy və arx. isə ABŞ-da ziyil illik xərcini qadınlarda 104 milyon dollar və kişilərdə isə 119 milyon dollar olaraq müəyyənləşdirmişlər. İlk olaraq 2006-ci ildə qadınlara istiqamətli və 2009-ci ildə isə kişilərə istiqamətli HPV peyvəndi çıxarılmışdır və hələ də bazarda iki ayrı tipdə HPV peyvəndi var. Bivalan peyvənd HPV -16 və HPV – 18-ə qarşı qoruma batırmaqda və kuadrivalan peyvənd isə HPV -6, HPV -11, HPV -16 və HPV – 18-ə qarşı qoruma təmin etməkdədir . Başlanğıcda HPV peyvəndinin yalnız qadınlarda istifadəsi onaylanırken , indiki vaxtda kişilər üçün kuadrivalan peyvənd , ABŞ və Avstraliyada təsdiqlənməkdə . Giuliano və arx. 2011-ci ilə aid və 16-26 yaş qrupundakı 4,000 kişi üzərində reallaşdırılan işində, HPV infeksiyasına qarşı kuadrivalan HPV peyvəndinin yalnız qadınlar ilə cinsi əlaqəyə girən ( heteroseksual ) kişilərdə % 92.4 və homoseksual kişilərdə % 79 nisbətində qoruma təmin etdiyini təyin etmişlər. Brisson və arx. isə 12 yaşın üzərindəki bütün kişi və qızların aşılanması vəziyyətində , HPV infeksiyasının , qadınlarda 16% və kişilərdə % 23 nisbətində azaldıla vurğulamışlar. Bonanni və arx. Avropa Birliyi çərçivəsində, məktəblərdəki gənc qadınların yalnız % 13ündə HPV peyvəndinin tətbiq vurğulamışlar. Marty və arx. isə Avropa Birliyində 12 yaşın üzərindəki bütün kişi və qızların aşılanması vəziyyətində , HPV infeksiyasına bağlı xərçəng % 40 , makat və cinsi bölgə siğillerinde % 58 nisbətində azalma görüləcəyi qənaətinə gəlmişlər. HPVin bədəndə təyin olunmasından sonra peyvənd edilməsinin bir faydası yoxdur .
Amerikan cinsi təmasla bulaşan xəstəliklər mərkəzinin təyin risk meyarları
- yaş
- gəlir səviyyəsi
- iş vəziyyəti
- Ailə vəziyyət
- Cinsi partner sayı ( son 3 aydakı )
- Cinsi şəxsiyyət ( eşcinsel əlaqə varlığı )
- Spirt, tütün və narkotik istifadəsi ( son 3 aydakı )
- Cinsi keçmiş (cinsi təmasla bulaşan xəstəlik varlığı )
- Seksual risk profili ( son 3 aydakı )
- HPV məlumatlılığı
- HPV məlumatı
- HPV peyvəndi haqqında məlumat sahibi olmaq
Makat ziyil (anal kondilom ) harada yer alır?
Schlappner və Shaffer\’in işində makat ziyil (anal kondilom ) varlıqlarının dağılımı bu şəkildədir .
- % 84 makat dərisində və makat kanalı içində
- 10% yalnız makat kanalı içində
- 6% isə yalnız makat dərisində
- Makat siğilinin (anal kondilom ) əlamətləri nələrdir?
- Makatta şişlik : gül kələm şəklində olar
- makatta qaşıntı
- Arxada qanama
- Arxada sümüksü ( mukuslu ) axıntı
- Makatta yaşlıq hissi
- Makat ziyil (anal kondilom ) differensial diaqnostikasında hansı xəstəliklər yer alır ?
- Makat çatlağı (anal fissür )
- Hemoroid ( basil )
- Proktit ( klamidya, gonokok – bel soyuqluğu , sifiliz – sifilis)
- Makat xərçəngi (anus xərçəngi)
- Makatta Paget xəstəliyi
- Makat ziyil (anal kondilom ) diaqnozu necə qoyular?
- makat müayinəsi
- nəcis mədəniyyəti
- boğaz mədəniyyəti
- Arxada sürüntü mədəniyyəti
- Sidik yolundan ( üretra ) alınan sürüntü mədəniyyəti (bel soyuqluğu – gonora axtarılar )
- Nəcisdə parazit tədqiqi
Anoskopi : şübhəli olan faktlarda \’\’ HRA \’\’ və ya\’\’ high resolution anoscopy \’\’ olaraq adlandırılan yüksək keyfiyyətli anoskopi tədqiqi seçilər. Metodun təməli, makat kanalı içindəki şübhəli hissənin 5% sirkə turşusu və ya Lugol növündəki boyalar ilə boyandıqdan sonra daha detallı olaraq araşdırılması əsasına söykənər.
- Rektoskopi
- Sigmoidoskopi
- Qanda sifilis ( sifiliz tədqiqi , VDRL )
- Hepatit B tədqiqi
- Hepatit C tədqiqi
- HİV (Human Immune Deficiency Virus – AİDS ) tədqiqi
Makat Ziyillerinin (anal kondilom ) mütləq müalicə edilməsi lazımdır mi ?
Makat Ziyilleri(anal kondilom ) öz halında buraxılsa mütləq böyüyər, çoxalar və makat xərçənginə çevrilmə riski daşıyırlar . Bu səbəblə müalicə edilməsi lazımlıdır və müalicə edilmədiyi təqdirdə :
- 1. Xəstəlik, cinsi təmasla partnere keçər.
- 2. Xəstəlik hamilələrdə körpəyə bulaşa bilər.
- 3. Makatta skuamöz ( epidermoid ) inkişafına gətirib çıxarar.
Makat ziyil (anal kondilom ) necə müalicə edilər?
1. Ziyil yaxan dərmanlar
Podofilin :% 5\’de 50-ə qədər sıxlıqda istifadə edilər. Advantage : tətbiqin asan olması , anestezi gerektirmemesi və ucuz olmasıdır. İşin mənfi tərəfi odur : Dəridə yanıqlara gətirib çıxarması , tez həkim kontrolu tələb və % 30-65 nisbətində təkrarlanma görülməsidir .
Bikloroasetik turşu : Advantage : tətbiqin asan olması , anestezi gerektirmemesi , ucuz olması və makat kanalı içinə uygulanabilmesidir . İşin mənfi tərəfi odur : Dəridə yanıqlara gətirib çıxarması , tez həkim kontrolu vacib bilməsidir və % 25-35 nisbətində təkrarlanma görülər.
Trikloroasetik turşu :% 10-35 nisbətində təkrarlanma görülər.
- 1.Azot turşusu
- 2. Imiquimod ( Aldara ®) : Advantage : xəstə öz-özünə uygulayabilmesi və tez həkim nəzarəti gerektirmemesidir . İşin mənfi tərəfi odur : Dəridə yüngül yanıqlara gətirib çıxarması və bahalı olmasıdır ,% 10-30 nisbətində təkrarlanma görülər.
- 3. Koterizasyon ( elektrik cərəyanı ilə yandırma ): Advantage : tək seansda edilə və makat kanalı içinə uygulanabilmesidir . İşin mənfi tərəfi odur : anesteziya tələb və ağrılı olmasıdır ,% 3-9 nisbətində təkrarlanma görülər.
- 4. Cidofovir :% 40-70 nisbətində təkrarlanma görülər.
- 5. Kriyoterapi ( dondurm)
- a ): maye hava və ya maye azot ilə tətbiq edilir. Advantage : tək seansda edilə və makat kanalı içinə uygulanabilmesidir . İşin mənfi tərəfi odur : anestezi gerektirebilmesi və cihazın bahalı olmasıdır ,% 24-37 nisbətində təkrarlanma görülər.
- 6. Cərrahı eksizyon : Advantage : parçanın tam olaraq çıxardılması İşin mənfi tərəfi odur : anesteziya tələb və ağrılı olmasıdır ,% 9-42 nisbətində təkrarlanma görülər.
- 7. Infrared müalicəsi: lokal anestezi ilə asanlıqla müayinəxana şərtlərində ağrısız olaraq edilə və xəstə dərhal işinə geri dönebilmektedir . Bu texnikada % 7-20 nisbətində təkrarlanma görülər.
- 8. Lazer müalicəsi: CO2 lazer istifadə edilər. Advantage : məşhur ziyil təsirli olması, hamilələrdə tətbiq oluna və təkrarlanma nisbətinin aşağı olmasıdır. İşin mənfi tərəfi odur : anestezi gerektirebilmesi və cihazın bahalı olmasıdır ,% 3-14 nisbətində təkrarlanma görülər.
- 9. Interferon : Advantage : təkrarlanma edən xəstəlikdə istifadə . İşin mənfi tərəfi odur : müalicənin 2-3 ay davam etməsi , bahalı olması və tətbiqin narahatlıq verməsidir ,% 25 nisbətində təkrarlanma görülər.
- 10. 5 – Florourasil : Müvəffəqiyyət nisbəti% 52 ətrafındadır ,% 13 nisbətində təkrarlanma görülər
Makat Ziyilleri (anal kondilom ) müalicəsi sonrasında xəstəxana yatış lazımdırmı?
Makat Ziyilleri (anal kondilom ) müalicəsində çox vaxt xəstəxana yatış lazım deyil və ayaqdan müalicə ilə yaxşılaşar və xəstələr qısa müddətdə işlərinə geri dönə bilərlər.
Makat ziyil (anal kondilom ) müalicə sonrasında təkrarlayar mı ?
Makat kondilomu (anal kondilom ) müalicəsi sonrasında təkrarlaya , çünki virus toxumalarda aylarla canlı olaraq qala bilər. Müalicə son kondilom yaxşılaşana qədər davam etdirilər və aylarla davam edə bilər. Təkrarlamağı önləmək üçün cinsi təmasdan uzaq dayanmaq, prezervativ istifadə , fərqli kəslərlə cinsi təmasdan qaçınmaq və cinsi partnyoru də müalicə etmək faydalı olacaq.
