Bel yırtığı nədir? Kimlərdə görülür?
Bel yırtığı, onurğaya elastiklik təmin edən disk quruluşundakı Qeli müxtəlif səbəblərlə funksiyasını itirməsi səbəbiylə ibarət olan bir problemdir. Omurun 24 vertebradan ibarət olan bir quruluş olduğu üçün beldə 5 vertebra var. L1, L2, L3, L4 və L5 olaraq adlandırılan bel onurğalarının hərəkət etməsini təmin edən disklər isə onurğaların arasındadır. Sümüklərin gücsüz olması, həddindən artıq kilo, əzələ zəifliyi ya da məşq etməmək kimi səbəblər zaman içərisində bel fıtığına səbəb ola bilər. Bir çox insanda yaşlılığa, sümük əriməsinə və ya hərəkətsizliyə bağlı olaraq ortaya çıxan bel yırtığı, müxtəlif üsullarla müalicə edilə bilər. Bel yırtığı, ümumiyyətlə köhnəlmə ya da zərbə nəticəsində yaralanma kimi səbəblərdən ortaya çıxır. Disklərin arasında iştirak edən jelimsi quruluşunun xarici kin xarici çəpərini içəridən itələməyə başlaması olaraq təyin olunan fıtıklaşma bəzi vəziyyətlərdə ciddi ölçülərə çatdığı kimi, bəzi hallarda yalnız sadə ağrılara səbəb olur. Zərbə ya da köhnəlmə kimi vəziyyətlərin yanında, bel yırtığı onurğaların doğuşdan gələn ya da sonradan ortaya çıxan xəstəliklər səbəbiylə köhnəlməsi vəziyyətində da meydana gələ bilir. Bel yırtığı əlamətləri, fıtıklaşma səviyyəsinə, xəstənin yaşına və həyat pratiklerini görə dəyişiklik göstərir. Ancaq bir çox insanlarda görülən semptomlar bunlardır:
- Ağır əşya taşıyamama,
- Bel, qıç və ayaq ağrıları,
- Qıçlarda və ayaqlarda keylik hissi,
- Getmə, oturma ya da əyilmə vəziyyətində ağrı,
- Qıçlarda refleks itkisi,
- Sidiyini tutmadan çətinlik çəkmə,
- Tarazlıq problemi, dərhal yorulma,
- Uzun müddət yürüyememe
Yırtıq səbəbiylə ibarət olan şikayətlər xəstələrin gündəlik həyatını təsir etdiyi üçün əhəmiyyətli problemlərə səbəb ola bilər. Bel yırtığı əməliyyatı ilə şikayətlərin azalması təmin edildiyi kimi, onurğalardakı yapışıklık problemləri də düzəldilə bilər. Onurğa iliyi ilə əlaqədar ən sıx görülən problemlərdən biri olan bel yırtığı, erkən diaqnoz edildiyində, xəstəlikdə ciddi səviyyədə yaxşılaşma təmin edilə bilər.
Bel Yırtığıı Əlamətləri
Herniyalı disk bölgədəki sinirləri sıxışdırır. Bu basqının şiddətinə görə, ifadə edilərin şiddəti də dəyişməkdədir. Ən çox görülən semptom yuxusuzluqdır. Qıçlarda meydana gələn bu uyğunlaşma və gücsüzlüyə əlavə olaraq bel, omba və bacakta ağrı da görülər. İrəliləmiş hadisələrdə tez olmasa da sidik qaçırma kimi problemlərə rast gəlinir.
Hərəkətsiz həyat tərzi, siqaret istifadəsi, anatomiyaya uyğun olmayan şəkildə hərəkət etmək, həddindən artıq kilo kimi faktorlar birləşərək bel fıtığına səbəb ola bilər. Lazım olan tədqiqlər edildikdən sonra bir müalicə planı yaradılır. Əksəriyyətlə ilk seçim fizika müalicə və dərman müalicəsinə başlamaq olar və bu müalicə planı xəstədə yaxşılaşma təmin edər. Bəzi hallarda isə dərmanlara və fizika müalicəyə baxmayaraq yaxşılaşma olmaz. Ağrılar adamın həyatını mənfi təsir etməyə davam edir. Belə vəziyyətlərdə müalicə üçün cərrahi üsula müraciət edilər. Cərrahiyyə üsulda məqsəd, yırtıq bölgəni alaraq sinirlərə olan təzyiqi aradan qaldırmaq və tam mənasıyla bir yaxşılaşma təmin etməkdir.
Bel yırtığı əməliyyatı Hansı İxtisas sahəsinə girər
Hər insan zaman zaman bel ağrıları yaşayır ancaq keçməyən ağrılarda mütləq bir Neyrocərrahiyə (beyin və sinir cərrahiyyəsi) mütəxəssisinə müraciət etməkdə fayda vardır. Bel yırtığı əməliyyatı beyin və sinir cərrahiyyəsi mütəxəssisi tərəfindən edilməlidir.
Bel yırtığı əməliyyatı Cərrahi Müalicə Üsulları
Bel yırtığı əməliyyatı klassik cərrahi ya da Mikrocərrahiyyə üsulları ilə edilə bilər. Açıq əməliyyat olaraq da bilinən klassik cərrahi üsulda, xəstənin yırtıq bölgəsindən kəsik alınır. Mikrocərrahiyyə olaraq adlandırılan bağlı əməliyyatda isə onurğa iliyidə yapışıklık, əzələ və sümük toxuması ziyanları kimi risklər minimuma edilərək əməliyyat edilər. Tam bağlı bel yırtığı əməliyyatı daha az risk daşıdığı və yaxşılaşmanın sürətli olmasını təmin etdiyi üçün daha tez seçim edilir. Klassik bel yırtığı əməliyyatı Klassik əməliyyatda yırtığın meydana gəldiyi bölgədən kəsi alınır. Yırtığın olduğu sahəyə və yırtıq səviyyəsinə bağlı olaraq kəsiyin böyüklüyü də dəyişir. Xəstədən alınan kəsiyin böyük olması, əməliyyat sonrası yaxşılaşmanın daha yavaş olmasına səbəb olur. Bununla birlikdə əzələ və sümük quruluşu bu əməliyyat əsnasında zərər görə bilər. Onurğa iliyi bölgəsində yapışıklık kimi problemlər də ortaya çıxa bilər. Bu risklər səbəbiylə bel yırtığı xəstələrinin çoxu bağlı əməliyyatı üstünlük etməz. Mikro cərrahı üsuluyla edilən əməliyyatlarda yaxşılaşma müddəti daha sürətli olduğu kimi, sümük və əzələ toxumasının zərər görmə riski də daha aşağıdır.Tam Bağlı bel yırtığı əməliyyatı tam bağlı bel yırtığı əməliyyatı əvvəlində xəstəyə, endoskopik araşdırma aparılır. Endoskopik araşdırmada kamera ilə onurğa arasında olan boşluqlar istifadə əməliyyat edildiyindən əzələ və sümük quruluşuna hər hansı bir zərər verilmə ehtimalı olduqca aşağıdır. Ayrıca xəstədən kəsi alınmadığı üçün yaraların yaxşılaşması, xəstənin infeksiya qapması kimi problemlər də ortaya çıxmaz. Son illərdə gedərək məşhur istifadə edilən və yırtıq əməliyyatı risklərini minimuma edən Mikrocərrahiyyə üsulu ilə onurğa iliyi yapışıklığı kimi problemlərin da qabağına keçilmiş olur. Şəkər xəstələri, əzələ xəstələri ya da obezite problemi olan xəstələr üçün, klassik cərrahi üsuluyla edilən əməliyyatlar müxtəlif komplikasyonlara səbəb ola bilir. Bu səbəblə, xüsusilə risk qrupunda olan xəstələr başda olmaq üzrə, bel yırtığı problemi yaşayanların, Mikrocərrahiyyə üsulunu seçim etməsi daha təhlükəsizdir.
