Ana səhifə » Blog » Ağız qoxusu

Ağız qoxusu

Ağız qoxusu, insanı mənfi təsir edən bir vəziyyət olaraq bilinər.

Yeniyetmələrin və ya yetkinlik yaşına çatmayanların, həyatlarında mütləq ağız qoxusundan şikayətçi olduqları zamanlar olmuşdur. Bəzilərinin isə, bu vəziyyətdən şikayəti kroniktir.

Ağız qoxusu; təsir fərdlər üçün ictimai və psixoloji istiqamətdən mənfi bir vəziyyət halına gəlmişdir.

Pis ağız gigiyenası, dişlər üzərindəki qida təcrübəsi, ağızdakı çürük kaviteleri, çəkiliş yaraları, xoralar, dental və tonsiller, apseler (diş və bademcikle əlaqədar apseler); gingivitis, periodontitis və stomatitis kimi diş əti xəstəlikləri, ağız quruluğu, tüklü dil kimi ağız içindəki problemlərdən meydana gəldiyi kimi, artımı, diabetik ketoasidoz, qaraciyər narahatlıqları, xroniki ağciyər xəstəlikləri, mədə narahatlıqları kimi sistemik səbəblərlə də görülə bilər.

Diş həkimləri ağız qoxusunun, lokal, yoxsa sistemli faktorlara mi bağlı olduğunu təsbit etməli və doğru diaqnozu qoyub ona görə müalicə üsulunu təyin etməlidir.

Tənəffüs sistemindən gələn hava, ağızdan çölə yayılarkən oral kavitedeki (ağız boşluğu) pis qoxulu uçucu qarışıqla birləşərək çölə çıxar və insanların özünü də, ətrafını də narahat edən xoş olmayan qoxular meydana gələr.
Bu mövzuda edilən araşdırmalar nəticəsində ağız qoxusu hadisələrinin əksəriyyətinin oral kaviteden qaynaqlandığı təsbit edilmişdir.
Pis ağız qoxusunun meydana gəlməsinə təsir edən faktorlar arasında, tüpürcəyin əhəmiyyətli rol oynadığı qəbul edilməkdədir.
Sağlam ağızdan alınan tükürüğe görə, periodontitisli ağızlardan alınan tüpürcəyin daha sürətli kokuştuğu ifadə edilmişdir.

Aktif periodontitisli xəstələrdən alınan tükürükte çox parçalanmış epitel hüceyrəsi vardır. Və bu hüceyrələr əhəmiyyətli ölçüdə bakteriyalarla örtülüdür. Ayrıca tükürükte zərər görmüş leykositlər də mövcuddur. Leykositlər, çox miqdarda kükürd daşıyan amin turşularıya malikdir və bunlar uçucu sulfid bileşiği istehsalında istifadə edilərlər. Leykositlər, periodontal xəstəliklər sırasında köç edərək, periodontal xəstəlikli fərdlərin tükürüklerinda artarlar.

Həm oral mukazadan sərbəst epitelyar hüceyrələr, həm mikroorqanizmlər, həm də leykositlər bakteriya plağına daxil olub dilin arxa üzüylə, dişlərin fizioloji və mexaniki təmizləməyə uyğun olmayan bölgələrində toplanır. Periodontitisli xəstələrdə bu vəziyyətə bir də diş ətlərinə ibarət qanamanın əlavə olunması ilə cədvəl daha da ağırlaşır.

Ağız qoxusu meydana gəlməsi tüpürcək axınının azalması, uzun müddət qida və mayelərin alınmamasına da bağlıdır.

Yuxu halı buna yaxşı bir nümunədir. Səhər qalxınca hiss ağız qoxusu bu vəziyyətlə əlaqədardır.

Həddindən artıq tütün içimi, xüsusilə siqaret istehlakı yalnız pis qoxulu nəfəs yaratmaqla kifayətlənməyib, bir də qıllı dil vəziyyətinə gətirib çıxarar ki, bu da qida artıqlarının və tütün qoxusunun tutulmasına səbəb olur. Ayrıca tüpürcək ifrazatında azalma və xəstəlik vəziyyətinin şiddətlə artımına səbəb olur. Dilin arxa hissəsi mexaniki olaraq temizlenemediği üçün təcrübələr orada meydana gələr. Çoxu ağız qoxusu vəziyyətlərinin müalicəsinə dilin fırçalanması ilə başlanır.

Protez dişlər, uyğun edilməmiş qapaq və körpülər, ağız toxumasına uyğun ola bilməyən materiallar də ağız qoxusunu meydana gətirən faktorlardandır.

Halitozis meydana gətirə digər durumlarsa Postnatal sızmayla xarakterizə xroniki sinüzitis, faranjitis, tonsillitis, sifilitik xoralar, burun şişləri, ağız şişləri, xroniki bronşitis və orofarengial kavitelerin xəbis neoplazmalarıdır.

Nefesteki qoxunun sıxlığı yaşla birlikdə artır. Ayrıca fərqli yaş qrupların spesifik ağız qoxuları təsbit edilmişdir.

Buna görə yaşları 2-5 il arasında dəyişən kiçik uşaq, tonsillerinde sığınan qida və bakteriyalardan ötəri ibarət olan bir ağız qoxusuna malikdir.
Orta yaş qrupundakı kəslərdə çox şiddətli şəkildə səhər nəfəs qoxusu meydana gələr.
İrəli yaş grubundakiler isə ağız qoxusu təmiz olmayan protez və axıcılığını itirən tüpürcəyin kokuşmasından qaynaqlanar.

Sistemik xəstəliklər nəticəsində də ağız qoxusu meydana gələr. Bu vəziyyətin ən yaxşı bilinən nümunəsi diabettir. Bu xəstələrdə ağızdan aseton, şirin, meyvə qoxusu duyulur.
Nefesteki ammonyak və sidik qoxusu, artımı və böyrək çatmazlığına ağla gətirməkdədir.
Ciddi qaraciyər çatmazlığına nəfəs tatlımsı bir amin qoxusu, təzə Kadavra qoxusuna bənzəyir.
Şirin bir turşu qoxusu, akut romatizmal atəşi xatırladar. Səhv üfunətli nəfəs, çürümüş ət qoxusuna bənzər, bu da ağciyərin apseleşmesine ya da bronx iltihabının yayılmasıyla ibarət bronşiyektaziye işarə edər.
Qastrointestinal pozuqluqlarda da nəfəs qoxusu pisdir. Romantik uçqunlar da həzmi təsir və bədən kimyası bəzən nəfəsi təsir edə bilər.

C vitamini çatışmazlığı ilə ibarət olan Xroniki Skorbüt xəstəliyi olan kəslərdə də pis qoxulu nəfəsə rast gəlinir.

Yenilən yeməklər də ağız qoxusunda əhəmiyyətli rol oynayar. Bir vegetarian, çox çox ət yeyən bir adamdan daha az halitozise malikdir. Çünki tərəvəzlərdə zülal maddələrin dağıtma məhsulları çox azdır.

Et ümumiyyətlə yağ ehtiva və mədə-bağırsaq sistemində yaranan uçucu yağ turşuları qana udmaq edilib nəfəslə ifraz olunur. Sarımsaq, soğan, kəvər, spirt və s. maddələrin dövranı sistemində əvvəl udmaq edilib sonra da akciğerlerce hava olaraq çölə verilməsiylə pis qoxu meydana gələr. Həddindən artıq spirt içimi Mikrob floranın dəyişməsində başlıca rol oynayır və halitozis təşkil qoxu mayalanmış edici orqanizmlərin poliferasyonuna səbəb olur.

Aclıqda ibarət ağız qoxusu; pankreatik mayenin mədədə aclıq periodunda bozuşmasından qaynaqlanar. Bu qoxunun aradan qaldırılması üçün çox asandır. Hətta diş fırçalamasıyla belə ortadan qaldırıla bilər.

Dərmanların sistemik təsirinə bağlı olaraq da halitozis meydana gələ bilər. Bəzi antineoplastik agentlər, antihistaminler, Amphetamine, trankilizanlar, diüretikler, fenotiaminler, atropin bənzəri dərmanlar tüpürcək istehsalını azaldır və beləcə oral kavitenin öz özünü təmizləmə qabiliyyəti azalmış olur və buna bağlı halitozis meydana gələr.

Yaşlanma, çox siqaret içimi, tüpürcək vəzi aplazisi, 800 raddan çox radiasiya müalicəsi, qadında menopoz, yüksək atəş, dehidratasyonlu sistemik və metabolik narahatlıqlar, həddindən artıq ədviyyat istifadəsi ağız quruluğuna səbəb olur və buna görə də halitozis meydana gələr.

Diş həkimi ağız qoxusunun tərifini etmək üçün əvvəl yaxşı bir müayinə etməli, aldığı anamnez diqqətlə araşdırmalı, sadə üsullarla qoxu bölgüsünü etməlidir.

Sistemik xəstəliklərdə ibarət qoxular üçün medikal konsültasyona gedilməlidir. Qoxuların lokal ya da sistemik faktorlardan meydana gəldiyinin müəyyənləşdirilməsi oral kaviteden və ya ağciyərlərdən qaynaqlandığının təyin olunması üçün xəstəyə sadə bir üsul tətbiq olunur.

Diş həkimi xəstədən dodaqlarını möhkəmcə bağlamasını və nəfəsini burun dəliklərindən buraxmasını istəyir. Bu vəziyyətdə qoxu on sm. uzaqda dayanan başqa bir adam tərəfindən qiymətləndirildiyində, qoxu varsa sistemik faktorlardan qaynaqlanır deməkdir.

Xəstə barmaqları ilə burnunu tıxayıb, dodaqlarını da bağlayıb nəfəs verməyi bir an üçün durdurduktan sonra açıb nəfəs verəndə qoxu ağız yoluyla ortaya çıxırsa qoxunun oral kavitedeki lokal faktorlardan qaynaqlandığı deyilə bilər.

Qoxu bu şəkildə sadə bir üsulla qiymətləndirilə kimi, sınağı və təkrar asan olan qaz ölçən monitörlerle də ölçülə bilər. Edilən klinika işlərlə lokal faktorların səbəb olduğu ağız qoxusu varlıqlarının% 90\’nın müvəffəqiyyət ilə müalicə ediləcəyi təsbit edilmişdir.

Patoloji və nonpatolojik əsilli halitozis ümumiyyətlə patoloji vəziyyətin müalicə edilməsi və oral gigiyenanın yaxşı dərəcə də yerinə yetirilməsi ilə düzəlir.

Periodontal Ciblerin yox edilməsi, oral gigiyenanın inkişaf etdirilməsi qida təcrübəsinə səbəb olan yerlərin düzəldilməsi, çürük dişlərin müalicəsi, bərpası mümkün olmadığı hallarda diş çəkilişi, diş əti xəstəliklərinin müalicəsi ilə ağız qoxusu aradan qaldırılır.

Yemək sonrası dil və dişlərin fırçalanmasıyla da ağız qoxusu təsirli nisbətdə azaldıla bilər.

Ağız qoxusunu meydana gətirən komponentlərin əsas sahəsi dildir. Sabah şiddətli ağız qoxusundan şikayət edən kəslərdə dişlərin və dilin yemək sonrası fırçalaması və ağızın bir qarqara ilə çalkalanması ilə problem nəzarət altına alına bilər.

Protez istifadə protezlərini fırçalayaraq və dezinfeksiyaedici məhlullarda tutaraq təmizləməlidir.

Ağız qoxusunu önləmək üçün təbii qaynaqlardan da faydalanıla bilər. Nanə bunlardan biridir. Nanəli saqqızlar, şəkərlər istifadə edilə bilər. Nanənin tüpürcək üzərində də təsiri vardır. Nanəli məhsulların əmilməsi tüpürcək nisbətini artıracaq, tüpürcəyin vərdişini keçirin, yemək artıqlarının beləliklə uzaqlaşması bir ölçüdə təmin ediləcək.
Saqqız çeynəmək, çeynəmə əzələləri, yanaq və dilin çeynəmə hərəkətləri ilə yaxından əlaqədardır. Saqqız qida artıqlarının daşınması və kənarlaşdırılması ilə oral kavitenin təmizlənməsini təmin edir.

Ağız suları, qoxulu məhsullar, nanəli ağız spreyləri nefesteki qoxunu müvəqqəti olaraq qarşısını almağa yarayacaq.