Azərbaycan Zob həkimləri
Zob həkimi ilə görüş təyin edin
Zob, tiroid vəzinin böyüməsidir. Zob olan bir adamın tiroit hormonu səviyyəsi normal ola biləcəyi kimi, ehtiyacdan yüksək (hipertiroidzm) ya da az (hipotroidizm) nisbətdə tiroid hormonu istehsal edilə bilər.
Boynun alt qisimində (adem almazının altında) olan, kəpənək şəklindəki tiroid bezi normaldan çox böyüsə adam guatr xəstəliyi var deməkdir.Zob ümumiyyətlə ağrılı bir sağlamlıq problemi olmamaqla birlikdə, həddindən artıq böyüyən tiriod bezi udqunmağı çətinləşdirə və öskürəyə səbəb ola bilər. Bəzi xəstələrdə zob gündəlik həyatı təsir və tiroid bezindeki şişlik çöldən baxıldığında fərq edilməz.
Tiroid bezi çox çox böyüsə, boyunda meydana gələn şişlik bariz şəkildə zoba işarə edər. Ancaq bəzi vəziyyətlərdə zob əlamətləri yalnız baş ağrısı ya da səbəbsiz qaşıntı ola bilər. Hətta bəzi zob xəstələrində heç bir əlamət görülmemektedir.
Yenə də ən sıx görülən zob əlaməti tiroid bezinin şişmesidir. Vəzin böyüməsi səbəbiylə, boyun bölgəsində birdən meydana gələn şişlik və ya şişliklər meydana gələ bilər.Bu şişliklər dəri səthində diqqətə çarpandır və təraş olarkən, makiyaj edərkən fərq edə bilərsiniz. Şişin ölçüləri, kiçik bir şişlikten, boynun alt bölgəsinin tamamilə şişməsinə qədər değişebilmektedir.
Nadir hallarda, həddindən artıq şişən tiroid bezi nəfəs borusuna təzyiq edərək nəfəs alıb verməyi çətinləşdirə bilər. Oxşar təzyiq nəticəsində öskürək, xırıltılı nəfəs alıb vermə və udqunma çətinliyi meydana gələ bilər.Ancaq bu həddindən artıq vəziyyətlər əvvəlində, şişkinliyi fərq edərək bir mütəxəssisə getmə ehtiyacı eşidərsiniz və həkiminiz tiroid bezinin bu təhlükəli vəziyyətlərə gətirib çıxarmaması üçün lazım olan müdaxiləni edəcək.Yenə zob səbəbiylə həddindən artıq şişən tiroid bezi boyun bölgəsində olan damarlara təzyiq edə bilər və qan axışını azalda bilər. Bu vəziyyətdə oksigen azlığından ötəri baş gicəllənməsi yaşaya bilərsiniz.Digər İfadə olunar: Zobu digər əlamətləri arasında; ürək döyüntüsü, gözlərin şişməsi, titrəmə, ishal, mədə bulanması, qusma, tərləmə var.
Zob Diaqnozu Necə Olar?
Doktor fiziki müayinə əsnasında, barmaq uclarıyla boyun bölgəsini nəzarət edər. Bu müayinə zamanı şişən tiroit bezi müəyyən edilə bilər.
Elle hissedilemeyen zob üçün və tiroit hormonu istehsalının nə səviyyədə olduğunu müəyyən etmək üçün qan testi edilər.
Tiroid bezində meydana gələn şişlikte və ətrafında xərçəngli bir şiş olub olmadığının təyin üçün tiroit daraması və tiroidin ultrason filmi istifadə edilər.
Bu film və axtarışda nodüller olsa bu nodüllerde nümunə alınaraq (biyopsi) laboratoriya mühitində araşdırılar və tiroit xərçəngi axtarılar.
Zob Niyə Meydana gəlir?
Fərqli guatr növləri fərqli səbəblərlə meydana gələ bilməkdədir.
Sadə Guatr (Endemik): sadə guatr, hər hansı bir səbəbə bağlı olmadan ya da tiroid bezinin kafi miqdarda tiroid hormonu çıxara bilməməsi səbəbiylə görülə bilər. Tiroid bezi bədənin ehtiyac duyduğu hormonu çıxara bilmək üçün böyüməyə başlayır.
Sadə zob digər adıyla \”endemik zob\” qadınlarda, 40 yaş üzəri qadın və kişilərdə, ailəsində zob problemi olan insanlarda ən çox görülən zob növüdür.Bəzi dərmanların (litium və ya aminoglutethimide kimi) uzun davamlı istifadəsinin da zoba yol açdığı bilinməkdədir.
Toksik Nodüler Zob: Bu zobtüründe böyüyən tiroid bezi üzərində yumru nodüller görülər. Bu nodüller gərəyindən çox tiroid hormonu çıxarılmasına yol açar. Zobu ola biləcək səbəblərini bu şəkildə sıralaya bilərik;
Yod baxımından qeyri-kafi Bəslənmə: Zob, kafi miqdarda yod olmayan ərazilərdə daha tez görülməkdədir. Bəzi ölkələrdə yod əskikliyi guatr başlıca səbəbidir.
Dəniz və torpaqda olan və istehlak dəniz məhsulları, tərəvəz və süd məhsullarıyla alınan yod kiçildiyini tiroid vəzinin hormon istehsalı azalır.
1990-cı illərdə yod əskikliyini önləmək üçün ABŞ və İngiltərədə süfrə tuzlarına yod möhkəmlətməsi edilməyə başlanmışdır. Ancaq çox yod istehlak etmənin də zob riskini yüksəltdiyi unudulmamalıdır.
Yaş: 40 yaş üzəri yetkinlərdə zob riski artmaqdadır.
Cins: Qadınlar kişilərə görə zoba daha uyğundur.
İmmunitet sistemi: İmmunitet sistemi problemləri yaşayanlar və ya yaşamış olanların guatr riski daha yüksəkdir.
Hamiləlik və Menopoz: Hamiləlikdə və menopoz dövründə zob riski yüksəlməkdədir.
Bəzi dermanlar: Lityum, antiretrovirals, immünsüpresifler, amiodaron (ürək dərmanı) kimi dərmanlar zob riskini yüksəldir.
Radiasiya: Boyun və sinə bölgəsi radiasiyaya məruz qalan (məsələn radioterapiya səbəbiylə) kəslərdə zob daha sıx görülər.
Hipertiroid: Tiroid bezi həddindən artıq aktiv isə bez genişlənə.
Hipotiroid: Bədənin ehtiyac duyduğu tiroid hormonu kafi miqdarda üretilemiyorsa, tiroid bezi tələbə cavab verə bilmək üçün inkişaf edə bilər.
Siqaret: Edilən araşdırmalar siqaret istifadə edən və yod çatışmazlığı yaşayanların zob riskinin əhəmiyyətli nisbətdə artdığını ortaya qoymaqdadır.
Bəzi İnfeksiyalar: Bəzi parazit və bakteriyaların guatr meydana gəlmə riskini artırmaqdadır.
Bəzi yeməklər: Yer fındığı, soya paxlası, tofu və ispanaq kimi qidalar bəzi kəslərdə zob riskini yüksəldir.
Nə Qədər Yod istehlak edilməli?
Aşağıda, ABŞ Səhiyyə Nazirliyinin yaş aralıklarına görə istehlak edilməsini təklif etdiyi yod miqdarlarını tapa bilərsiniz.
0-6 Ay Arası: 110 mcg
7-12 Ay Arası: 130 mcg
1-8 yaş arası: 90 mcg
9-13 yaş arası: 120 mcg
14-18 Yaş Arası: 150 mcg
18 Yaş Üzəri: 150 mcg
Hamiləlik dövrü: 220 mcg
Əmizdirmə dövrü: 290 mcg
Yod Baxımından Zəngin Foods
Dəniz Məhsulları: Balıq, dəniz yosunu, krevet.
Süd Məhsulları: Süd, qatıq, pendir.
Meyvə və Tərəvəzlər: Meyvə və tərəvəzlərin nə qədər yod ehtiva etdiyi yetiştirildikleri torpaqdakı yod miqdarına bağlıdır.
Yodlu Duz: Marketlərdə yodlu duz tapa bilərsiniz.
Zob Müalicəsi Necə Olar?
Tiroid bezinin böyüklüyünə və tiroid hormonu səviyyəsinə görə fərqli müalicə üsulları tətbiq. Tiroid bezinin hormon müalicəsiylə kiçilməsi üçün bəzi dərmanlar var.
Yod çatışmazlığı səbəbiylə ibarət olan zob müalicəsində yod və kalium möhkəmlətməsi edilə bilər.
Tiroid bezinin kiçildilməsinə istiqamətli olaraq radioaktiv yod müalicəsi istifadə edilə bilər. Bu üsul tiroid bezinin həddindən artıq hormon çıxardığı hallarda seçilməkdədir.
Dərmanlarla küçültülemeyen tiroid bezi irəliləyən mərhələlərdə tiroidektomi adı verilən əməliyyatla çıxarıla bilər.
