Qida zəhərlənməsi
Qida qaynaqlı xəstəlik, içinə xarici faktor qarışmış qida istehlakı nəticəsində meydana gələn hər hansı bir xəstəlikdir. Ümumiyyətlə qida zəhərlənməsi də istifadə edilsə də bu ümumiyyətlə səhvdir.
Gerçək qida zəhərlənməsi qidada olan xarici bir kimyəvi maddə və ya təbii toksini yemək yolu ilə meydana gəlir. Qida qaynaqlı xəstəliklərin çoxu əslində patogen bakteriya, virus, Prio və ya parazitlərin səbəb olduğu qida yollu infeksiyadır. Bu cür infeksiyalar ümumiyyətlə qidanın səhv saxlanılması, hazırlanması və ya xidmətinin edilməsindən qaynaqlanır. Yemək hazırlanması zamanı, əvvəli və sonrasında gigiyena qaydalarına riayət edilməsi bir xəstəliyin bulaşma ehtimalını azaldır. Qidanın xəstəliyə gətirib çıxarmaması üçün onun təqibinə qidalanma təhlükəsizliyi deyilir. Qida qaynaqlı xəstəliklər ətraf mühitə təsir edən bir çox toksin tərəfindən da meydana gələ bilər. Kimyəvi maddələr tərəfindən səbəb olan qida qaynaqlı xəstəliklər üçün Qida zərərli maddələrdən maddəsinə baxınız.
Səbəbləri
Bakteriyalar
Kimya
Allergiya reaksiyalar
Bakteriyalara bağlı qida zəhərlənmələri
Gıdalarımızın çoxunda müxtəlif bakteriyalar var. Ancaq bunlar təbii yollarla və müəyyən bir nisbətdə olur. Ancaq bu bakteriya sayı və növləri müxtəlif faktorlara görə dəyişə bilər. Həddindən artıq bakteriya çoxalması, fərqli bakteriya növləri kimi faktorlardan bir ya da bir neçəsi qida maddəsi üzərində baş versə. Bu hadisə nəticəsində söz mövzusu qida bədənə alındığında qida zəhərlənməsinə yol aça bilməkdədir. İstilik və zaman faktorları qida üzərlərindəki bakteriyalar oluşumlarından birbaşa rol oynayır.
Saat —- Bakteriya sayı
01:00 ———– 1
01:20 ———– 2
01:40 ———– 4
03:00 ———– 512
05:00 ———– 32,768
07:00 ———– 2,097,152
nümunə; Saat başına X qida maddəsində X bakteriyasının ortalama çoxalma sayı.
Ayrıca bakteriyalarının çoxalmasında ən əhəmiyyətli faktorlardan biri mühitin istilik səviyyəsidir. 5 ilə 60 ° C istilik səviyyələri arası bakteriyaların törəməsi baxımından uyğun mühitlərdir. Bir başqa faktor də mühitin nəm səviyyəsidir. Nem\’in yüksək olması bakteriyalara əlverişli bir mühit hazırlayar.
Müxtəlif qida maddələrində bakteriyalar, daha rahat üreyebilmektedirler. bunlar;
Et
yumurta
Süd və süd məhsulları
Ev heyvanları əti
Qenerasiya görmüş ətlər
Deniz məhsulları
Gıda zehirlenmelerine yol açan başlıca bakteriler ve genellikle bulunduğu yiyecekler
Salmonella: Genellikle kümes hayvanlarından elde edilen ürünlerde. (Bkz.Salmonellosis)
Bacillus cereus: Tahıllar,et ürünleri ve pirinç.(Bkz.Bacillus)
Staphylococcus aureus: Et ve kümes hayvanlarının ürünlerinde, krema ve mayonez içeren çeşitli gıda maddelerinde.
Kimyəvi maddələr
Qida maddələrinə müxtəlif kimyəvi əlavə olunduğu ya da qarışdığında kimyəvi maddənin xüsusiyyətinə bağlı olaraq qida zəhərləyici bir unsura sahib ola bilər. Söz mövzusu kimyəvi maddələrin başlıca zehirleme səbəbləri toksik və ya toksik təsir meydana gətirici oluşudur. Yəni bir kimyəvi maddənin bədəni zehirleyebilmesi üçün bədənin işləyişini, hüceyrələri, sinir sistemi kimi bir ya da birdən çox ünsürü birbaşa ya da bilvasitə olaraq təsir etməsi lazımdır.
Başlıca təsirləri
Həzm sistemi pozuqluqları: Bulantı, qusma, qarın ağrısı, ishal
Sinir sistemi pozuqluqları: Şüur itkisi, həvalə, narahatlıq hissi, hərəkətlərdə uyğunlaşmazlıq
Tənəffüs sistemi pozuqluqları: Nəfəs darlığı, göyərmə, tənəffüs dayanması
Naviqasiya sistemi pozuqluqları: Nabız pozuqluğu, ürək dayanması
Sarılıq
Başlıca Semptomlar;
Halsızlıq (mədə bulanması)
Qusma,
İshal
Mədə spazmı və mədə ağrısı,
Enerjisizlik və zəiflik əskikliyi,
Iştah itkisi,
Yüksək atəş,
Əzələ ağrıları,
Titrəmə.
Allergik reaksiyalar
Müxtəlif maddələrə qarşı bədən dözümlülük səviyyəsi aşağı ya da həddindən artıq həssas ola bilər. Bu vəziyyətdə ortaya çıxan bəzi vəziyyətlərə allergik reaksiya deyilməkdədir.